İklim Kanunu Resmi Gazete’de yayımlandı. Bu kapsamda insan hakları ve çevre hukukunun ana ilkelerini de içinde barındıran temel ilkelere, iklim değişikliğiyle beraber ortaya çıkan "İklim adaleti", "Adil geçiş", "Birincil piyasa", "Emisyon Ticaret Sistemi", "Gönüllü karbon piyasaları" ilkeleri ekleniyor. Ayrıca iklim değişikliği ile mücadelede eşitlik, iklim adaleti, katılım, sürdürülebilirlik, şeffaflık ve ilerleme yaklaşımları baz alınacak. Kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra gerçek ve tüzel kişiler, kamu yararını gözeterek hareket ederek alınacak tedbirleri süresinde uygulamakla yükümlü olacak. Türkiye'nin net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda kalkınma ile özel koşullara göre tedbirler de ele alınacak.
Gözetim ve koordinasyon yetkisi başkanlıkta olacak
İklim değişikliğine uyum ve sera gazı emisyon azaltımı ile ilgili faaliyetleri İklim Değişikliği Bakanlığı izleyecek. Başkanlık, ilgili alanda faaliyet içerisinde olan kurumların faaliyetlerini, standartlarını belirleyecek, koordinasyonu sağlamakla da yetkilendirilecek. Başkanlığa verilen bir diğer göreve göre ise "Kişisel Verilerin Korunması Kanunu"na uyma koşuluyla kurumlardan bilgi, belge ve verileri talep edebilecek. Taleplerin istenilen süre içerisinde ücretsiz bir şekilde paylaşılması zorunlu kılınacak. Başkanlık, Ulusal Coğrafi Bilgi Platformunu kullanarak verileri temin edebilecek ve elde edilen verileri kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşabilecek.
Sektör bazlı önlemler net sıfır emisyon için devrede
Kanuna göre; Türkiye'nin net emisyon hedefine ulaşabilmesi için kamu kurum ve kuruluşların mevcut görev ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ise net emisyon hedefine ulaşılması için düzenlemeler yapabilecek. Kamu kurum ve kuruluşları da orta ve uzun dönemli hedeflerini içeren planlamaları yaparken sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetlerini dikkate alacak. Kuruluşlar, net sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi yaklaşımı ile uyumlu olacak şekilde Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörlerde uygulanmak üzere, enerji, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir enerji kullanımının artırılması, karbon ayak izinin azaltılması gibi azaltım önlemlerinin alınması, bu önlemlerin adil geçiş gereklilikleri gözetilerek uygulanması ile sıfır atık sisteminin kurulması, uygulanması ve izlenmesiyle yükümlü olacak.
Tarım ve ekosistem odaklı uyum adımları
Net sıfır emisyon hedefinin sağlanmasına yönelik emisyonların dengelenmesi için orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarını engellemek üzere ilgili kurum ve kuruluşlarca tedbirler alınacak. Kamu kurum ve kuruluşları tarım sektörünün sürdürülebilirliği için iklim değişikliğine dirençli ürün deseni ile gıda güvenliğinin sağlanması doğrultusunda; doğal kaynakların, ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin koruma kullanma dengesinin gözetilmesi ile tarım sektöründe ekosistem temelli uyum yaklaşımına uygun iklim değişikliğine dirençli uygulamalar yaygınlaştırılacak. İklim değişikliğine bağlı afetlerin neden olduğu kayıp ve zararların azaltılması amacıyla risk değerlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken uyarı sistemleri bütünleşik afet yönetimi esas alınarak geliştirilecek.
Her ilde koordinasyon kurulu kurulacak
Kanunla birlikte iklim değişikliği strateji ve eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla İklim Değişikliği Başkanlığı koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların iş birliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak, izlenecek, değerlendirilecek ve gerektiğinde ulusal veya bölgesel ölçekte güncellenecek. Her ilde vali başkanlığında, ilgili kurumların temsilcileriyle "İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu" kurulacak. Kurulun sekretaryasını Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı yürütecek. Yerel eylem planları, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, diğer illerde il belediyesi ve il özel idaresi tarafından hazırlanacak ve kurula sunulacak. Tüm bu planlama süreçleri 31 Aralık 2027’ye kadar tamamlanacak. Cumhurbaşkanı ve Bakanlık bu süreyi bir yıla kadar uzatabilecek.
Yeşil Taksonomi ve Karbon Piyasası Kurulu geliyor
Döngüsel ekonomi ve sıfır atık uygulamalarını destekleyen kanuna göre Türkiye Yeşil Taksonomisi kurulacak. Ayrıca Karbon Piyasası Kurulu oluşturulacak. Bu kurulda ilgili bakanlıklar ve üst düzey kamu kurum temsilcileri yer alacak. Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında karbon kredileriyle denkleştirme yapılabilecek. Ulusal bir karbon kredilendirme ve denkleştirme sistemi kurulacak, bu sistemin esaslarını İklim Değişikliği Başkanlığı belirleyecek.
Emisyon takibinde cezalar iki katına çıkıyor
Kanunla idari yaptırımlar da düzenlendi. Sera gazı emisyonu raporunu zamanında sunmayanlara 500 bin TL’den 5 milyon TL’ye kadar ceza uygulanacak. ETS kapsamındaki işletmelere bu cezalar iki katı olarak yansıtılacak. Florlu sera gazlarını yetkisiz kullananlara 2,5 milyon TL ceza kesilecek ve 3 ila 6 ay boyunca belge verilmeyecek. Veritabanına bildirim yapmayan ya da verileri güncellemeyenler 120 bin TL ceza ödeyecek.
