Trabzon’un Ortahisar ilçesinde yer alan ve geçmişi milattan sonra 4’üncü yüzyıla kadar uzanan Büyük Fatih Camisi, geçirdiği kapsamlı restorasyon süreci sonrası tarihi ve kültürel dokusuyla ziyaretçilerin ilgi odağı haline geldi. Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet’in 1461 yılında Trabzon’u fethetmesinden sonra kiliseden camiye dönüştürülen yapı, hem dini hem mimari yönüyle zamana meydan okuyor.
Eski bir Roma tapınağı üzerine, Roma İmparatoru Konstantin’in yeğeni Hanmibalianos tarafından inşa ettirildiği düşünülen ve Panaghia Chrysokephalos Kilisesi olarak anılan yapı, Bizans ve Komnenos dönemlerinde önemli dini ve kraliyet törenlerine ev sahipliği yaptı. Fetihten sonra “Büyük Fatih Camisi” adını alan yapı, 2 bin kişilik kapasitesi ve üç koridorlu planıyla Osmanlı’nın simge ibadethanelerinden biri haline geldi.
Caminin en dikkat çeken unsurlarından biri, 1481 yılında Kahramanmaraş’tan getirildiği bilinen ceviz ağacından oyulmuş yaklaşık 550 yıllık minber. Bunun yanında 200 yılı aşkın geçmişe sahip mermer mihrap da caminin İslami dönem izlerini taşıyan önemli eserlerinden biri. Son restorasyon çalışmaları sırasında ise caminin zemininde, Roma dönemine ait döşeme mozaikler ortaya çıkarıldı. Koruma altına alınan bu süslemeler, ziyaretçilere cam paneller aracılığıyla sergileniyor.
"Roma mozaikleri ortaya çıkarıldı"
Caminin imamı Osman Sevim, tarihi yapının 4. yüzyıla kadar uzandığını ve 3 koridorlu büyük bir camiye dönüştürüldüğünü belirterek, “Günümüzde 2 bine yakın kişiyi ağırlayabilecek kapasiteye sahip. Minberimiz ceviz ağacından oyulmuş olup 550 yıllık bir geçmişi var. Mihrap ise 1800'lü yıllarda yapılmış; oldukça kıymetli,” dedi.
Sevim ayrıca, restorasyon çalışmaları sırasında caminin altında yaklaşık 120 metrekarelik alanda Roma dönemine ait taş döşemelerin ve mozaiklerin ortaya çıkarıldığını da ekleyerek, “Evliya Çelebi’nin kayıtlarına göre burada bir hünkar mahfili vardı. Bugün bu yapının yalnızca dört sütunu elimizde. Mozaikler koruma altına alındı ve cam paneller aracılığıyla sergileniyor,” ifadelerini kullandı.
“Anadolu’nun en özel camilerinden biri”
Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Prof. Dr. Coşkun Erüz ise caminin Trabzon’un tarihi kimliğini yansıtan en özel yapılardan biri olduğunu vurguladı. Erüz, “Mihrabı, minberi, hünkar mahfili ve taş-oyma detayları ile Anadolu’daki en özgün camilerden biri. Mutlaka korunmalı ve geleceğe taşınmalıdır,” dedi.
Tarihî, mimarî ve kültürel değerleriyle dikkat çeken Büyük Fatih Camisi, hem ibadet mekânı hem de bir kültürel miras noktası olarak yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekmeye devam ediyor.
