Rusya-Ukrayna savaşı ve diğer küresel gerilimlerin gölgesinde, dünyanın en kuzey noktası Arktik Bölgesi, stratejik ve ekonomik çıkarlar uğruna yeni bir güç yarışına sahne oluyor. İngiltere merkezli BBC’de yer alan bir analizde, ABD’den Rusya ve Çin’e, Avrupa’dan Kanada’ya kadar birçok ülkenin bu bölgedeki etkisini artırmaya çalıştığı belirtiliyor.
Soğuk Savaş döneminin izlerini hâlâ taşıyan Arktik’te, ABD’nin Grönland’da kurduğu Pituffik Uzay Üssü’nde yer alan radar sayesinde, gökyüzündeki tenis topu büyüklüğündeki cisimlerin dahi izlenebildiği ifade ediliyor. Bu üs, bugün hâlâ ABD'nin balistik füze erken uyarı sisteminin kritik bir parçası.
Rusya: Kuzey Filosu artık daha da önemli
Analize göre, Batılı ülkeler bölgedeki etkinliklerini görece azaltırken, Rusya tersine yatırımlarını artırmış durumda. Arktik kıyılarında yer alan üslerin modernize edilmesi ve nükleer denizaltı filosunun önemli bir kısmının Kola Yarımadası’nda konuşlandırılması bu çabaların bir parçası.
Norveç İstihbarat Servisi yetkililerine göre, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasıyla birlikte Baltık Denizi üzerindeki Rus erişimi azaldı. Bu durum, Rusya’nın Arktik’teki Kuzey Filosu’nu daha kritik hale getirdi.
İngiltere ve Avrupa da sahnede
Her ne kadar İngiltere resmi olarak bir “Arktik gücü” olarak anılmasa da, bu ülkenin de bölgeye ilgisi artıyor. Grönland-İzlanda-İngiltere hattında yer alan ve Rusya'nın Atlantik’e ulaşımında kilit rol oynayan GIUK geçidi, İngiltere’nin güvenlik planlamalarında önemini artırıyor.
İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, mayısta Arktik'e yaptığı ziyarette, bölgedeki “düşman faaliyetlerine” karşı yapay zeka destekli gözetim planlarını kamuoyuna duyurdu. Yeni savunma stratejisi ise denizaltı filosunun artırılmasını öngörüyor.
Çin’in sessiz ama derin stratejisi: Kutup İpek Yolu
BBC'nin haberinde dikkat çeken bir başka unsur da Çin'in bölgedeki artan varlığı. Coğrafi olarak Arktik’e uzak olan Çin, kendisini “Arktik’e yakın devlet” olarak tanımlıyor ve bu tanım doğrultusunda bilimsel, çevresel ve ekonomik alanda çok yönlü bir strateji izliyor.
Pekin yönetimi, yeni açılacak ticaret yollarıyla Süveyş Kanalı'ndan daha kısa ve daha güvenli bir güzergâh oluşturmayı hedefliyor. “Kutup İpek Yolu” adı verilen bu rota, Çin’in Arktik’teki ekonomik hedeflerini güçlendirme amacının bir parçası. Ancak bu durum, küresel ölçekte Çin’le zaten birçok cephede mücadele eden ABD’yi daha da tedirgin ediyor.
Rusya'nın "arka bahçesinde" artan Çin gölgesi
Rusya için bölge sadece stratejik değil, aynı zamanda ekonomik olarak da büyük önem taşıyor. Arktik kaynakları Rusya’nın ekonomik üretiminin yaklaşık yüzde 10’unu oluşturuyor. Eriyen buzullar, daha fazla alanda askeri koruma ihtiyacını doğururken, Rusya bölgedeki egemenliğini sağlamlaştırmak için silahlanmaya devam ediyor.
Öte yandan, Pekin’in bölgedeki artan etkinliği Moskova’da rahatsızlık yaratıyor. BBC’nin analizine göre, Çin’in askeri ve bilimsel iş birlikleri aracılığıyla Arktik’te “normalleşen bir varlık” haline gelmesi, Rusya'nın stratejik hesaplarını da etkiliyor. The New York Times’ın ortaya çıkardığı Rus istihbarat belgeleri ise Çinli casusların, akademik araştırma ve madencilik şirketleri kılıfıyla bölgede faaliyet yürüttüğüne dair iddiaları içeriyor.
Yeni soğuk cephe mi?
İklim değişikliği ile birlikte Arktik Bölgesi'nde eriyen buzullar sadece yeni ticaret yollarını değil, jeopolitik rekabetin de kapısını açmış durumda. “Dünyanın tepesi” olarak anılan bu coğrafyada diplomatik, askeri ve ekonomik güç gösterileri giderek daha görünür hale geliyor.
