Ahtapotların cinsiyetinin nasıl belirlendiği uzun yıllardır bilinmiyordu. Çoğu memelide cinsiyet, X ve Y kromozomlarıyla tayin edilirken; deniz kaplumbağalarında sıcaklık, bazı balıklarda ise özel genler cinsiyetin belirlenmesinde rol oynuyor. Ancak ahtapotlarda bu mekanizmanın nasıl işlediği bugüne kadar sır olarak kaldı.
Oregon Üniversitesi’nden bilim insanları, dişi Kaliforniya iki benekli ahtapotunun DNA’sını inceledikleri sırada, genetik materyalin yalnızca yarısına sahip bir kromozom keşfetti. Bu kromozomun, daha önce incelenen erkek ahtapotlarda bulunmadığı tespit edildi. Araştırma ekibinden Gabby Coffing, “Kromozom dizileme verilerinin yalnızca yarısını taşıması, tek kopyaya sahip olduğunu gösteriyor. Bu da onun cinsiyet kromozomu olduğunu düşündürdü” ifadelerini kullandı.
480 yıllık ayrılık...
Araştırmayı genişleten bilim insanları, benzer bir kromozomun kalamarlar ve notiluslarda da varlığını ortaya koydu. Notilusların ahtapotlardan yaklaşık 480 milyon yıl önce ayrıldığı düşünüldüğünde, bu keşif cinsiyet belirleme mekanizmasının çok eski bir evrimsel miras olduğunu gösteriyor.
Uzmanlar, üreme yetisini doğrudan etkileyen cinsiyet kromozomlarının zaman içinde önemli değişikliklere uğradığını, ancak kafadanbacaklılar grubundaki ahtapot, notilus ve kalamarların bu süreci milyonlarca yıl önce sabitlemiş gibi göründüğünü belirtiyor.
Kafadanbacaklılar çok eski cinsiyet kromozomlarına sahip
Gabby Coffing, “Kafadanbacaklılar bilim dünyası için zaten çok ilgi çekici canlılardı, özellikle sinirbilim alanında yeni keşifler yapılıyordu. Şimdi de onların çok eski cinsiyet kromozomlarına sahip olduğunu öğrendik” dedi.
Ahtapotlarda cinsiyetin kromozomlarla belirlendiği netleşse de bu sistemin nasıl işlediği hâlâ tam olarak anlaşılamadı. İnsanlarda erkekler XY, kadınlar XX kromozomlarına sahipken; bazı kuş ve kelebek türlerinde ZZ erkekler, ZW dişileri temsil ediyor. Bilim insanları, ahtapotlarda da benzer bir ZZ-ZW sisteminin olabileceğini düşünüyor ancak henüz W kromozomu keşfedilmiş değil. Ayrıca, dişi ahtapotların tek bir cinsiyet kromozomu taşıyor olabileceği üzerinde duruluyor.